Over het lot van de LoC bij faillissement van de gepatroneerde vennootschap
Een eerdere submit keek naar de vraag of een Letter of consolation (‘LoC’) afdwingbaar is en door wie. Daar mee is nog niet gezegd: voor wat? Bij elke LoC zal males in concreto moeten nagaan of en waartoe de emittent zich heeft willen verbinden. Ik zie drie varieties van verklaringen:
(a) Een louter informatieve verklaring waarbij de emittent niet ‘garandeert’ dat de gepatroneerde vennootschap haar verbintenissen zal nakomen.
Bv. de emittent verklaart op de hoogte te zijn van het bestaan van de kredietovereenkomst tussen de begunstigde en de (dochter)vennootschap.
Bv. de emittent verklaart aan de koper van aandelen dat het verkopende gepatroneerde personal fairness fonds het recht heeft uitkeringen aan haar investeerders terug te claimen als dat nodig is om aansprakelijkheden uit de overdrachtsovereenkomst na te komen.
Een informatieve verklaring magazine niet zomaar worden weggezet als niet-verbindend. Indien de verklaring verkeerd is kan dit leiden tot aansprakelijkheid t.a.v. wie erop is afgegaan (E. Dirix, “Gents’s agreements”, RW 1985-86, 2146, nr. 39). Het is niet moeilijk in te beelden hoe dit in bepaalde gevallen kan leiden tot een aansprakelijkheid die gelijk is aan de ‘verzekerde hoofdschuld’ en nog wat.
Een verklaring met als strekking dat “het huidige beleid van de groep is dat de moeder er voor zorgt dat de dochtervennootschappen hun verbintenissen nakomen”, wordt doorgaans geïnterpreteerd als informatief en niet als een verbintenis voor de toekomst.
(b) Verklaringen waarbij de emittent (negatieve of positieve) verbintenissen opneemt, die slechts oblique de terugbetalingskans verhogen.
Bv. belofte een participatie niet te vervreemden, wat geen belofte inhoudt om in geval van wanprestatie van de dochtervennootschap het krediet zelf verder af te betalen. Bv. belofte om er voor te zorgen dat de dochtervennootschap geen uitkeringen zal doen.
Hier zal bij de schade moeten worden vergoed die veroorzaakt werd door de niet-nakoming, waarbij het oorzakelijk verband vaak een discussiepunt kan zijn.
(c) Verklaringen waarbij de emittent zich verbindt tot een positieve verbintenis m.b.t. de terugbetaling zelf van verbintenissen door de gepatroneerde vennootschap. Als de emittent belooft zelf na te komen t.a.v. een begunstigde, is er gewoon sprake van een borgtocht of garantie. Meestal strekt een LoC er echter toe dat de emittent er voor zal zorgen dat de gepatroneerde vennootschap haar verbintenissen zal nakomen. Dit is een verbintenis om aan de gepatroneerde vennootschap middelen ter beschikking te stellen. In dat opzicht is het geen persoonlijke zekerheid, doordat het engagement de begunstigde niet toelaat de samenloop te omzeilen. Als de verbintenis wordt nagekomen zal de samenloop wel vermeden worden. Ook kan de begunstigde een aansprakelijkheidsvordering instellen indien de verbintenis niet werd nagekomen; in dat op zicht zal het functioneel wel een persoonlijke zekerheid zijn.
* * *
De doctrine maakt bij het laatste sort meestal een onderscheid tussen middelen– of resultaatsverbintenissen. De moedervennootschap die belooft om naar finest vermogen ervoor te zullen zorgen dat de dochtervennootschap haar verbintenissen zal nakomen, zou dan ‘slechts’ een middelenverbintenis aan. De vraag is of de emittent hieruit wel geruststelling magazine putten over de omvang van zijn verbintenissen. Bij een verbintenis om geld ter beschikking te stellen van de gepatroneerde vennootschap, maakt het niet veel uit of dit een middelen- of resultaatsverbintenis is, nu bij het betalen van een geldschuld zelfs overmacht in principe nooit wordt aanvaard.
* * *
Twee recente arresten van het Hof van Beroep te Brussel betroffen een LoC afgeleverd door Spadel NV, bekend van o.a. het mineraalwater Spa. Spadel had (in de jaren 90 van vorige eeuw) een LoC afgeleverd ten voordele van de Portugese financial institution BPI die een garantie verleende voor eventuele terugbetalingsverplichting van de Portugese dochtervennootschap t.a.v. subsidieverlenende overheidsinstelling APMEI met de volgende bewoordingen:
´Par la présente, nous vous informons que, en qualité d’actionnaire de Empresa das Águas do Alardo, Lda, dont le siège est sis à Castelo Novo, Commune de Fundao, notre entreprise apportera tout son soutien, jusqu’à concurrence de la somme de 259.325.00,00 PTE, concernant la garantie et/ou des garanties bancaires à fournir à l’APMEI par cet établissement de crédit, majorée de toutes les obligations découlant desdites garanties, et disposera des fonds nécessaires au règlement des intérêts et de la dette, si celui-ci est exigé.
En ce sens, nous ferons respecter intégralement les obligations à votre égard et souhaitons également augmenter le chiffre d’affaires.´
De bankgarantie wordt afgeroepen door APMEI waardoor garant BPI moet betalen. Aguas do Alardo is intussen failliet, zodat daar geen terugbetaling kan worden bekomen. BPI richt zich dan Spadel tot betaling onder de LoC.
In een eerste arrest zegt het Hof van Beroep dat dit een bindende verbintenis is in hoofde van Spadel (Brussel 23 maart 2023 (‘Spadel I’), JT 2024, 207, noot, TBH 2024, 90). In een tweede arrest zegt het Hof echter dat de verbintenis vervalt omdat de gepatroneerde vennootschap Aguas do Alardo intussen failliet is en uitvoering in natura niet meer mogelijk is (Brussel 8 februari 2024 (Spadel II), TBH 2024, 98, noot J.P. Buyle).
Dit laatste arrest is eigenaardig.
Males zou in het faillissement van Aguas do Alardo ook web het bewijs kunnen zien van de niet-nakoming door Spadel van haar engagementen onder de LoC. Dit zou dan kunnen leiden tot een vervangende schadevergoeding voor de begunstigde BPI. Alternatief zou kunnen worden aangenomen dat er een verplichting is tot bijstorting aan de failliete boedel tot de begunstigde betaald wordt uit de boedel (wat riskeert een veel grotere aansprakelijkheid op te leveren, zie L. Leber, De patronaatsverklaring, 451 en A. Verbeke en D. Blommaert, Patronaatsverklaringen, Kluwer, 1996, 34, nr. 31). Mogelijk speelde in deze zaak mee dat BPI lang talmde met het inroepen van haar rechten onder de LoC.
In ieder geval kan uit het arrest-Spadel II niet als algemene regel worden afgeleid dat een LoC vervalt bij het faillissement van de gepatroneerde vennootschap. Wie een paraplu koopt zal het doorgaans prettig vinden als die ook bij regenweer kan worden opengeklapt.
Joeri Vananroye
